به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ 155دفتر بسیج دانشجویی طی نامه‌ای به رئیس‌جمهور ضمن تشریح وضعیت نابسامان خوابگاه‌های متأهلی دانشگاه‌ها از وی درخواست کردند اقدام جدی تری برای حل این مشکل انجام دهد. اگر چه نبود خوابگاه‌های متأهلی تنها دلیل ازدواج نکردن دانشجویان نیست، اما فراهم کردن شرایط مناسب برای ازدواج دانشجویان، می‌تواند تا حد زیادی از تجرد دانشجویان بکاهد. به منظور بررسی وضعیت خوابگاه‌های متأهلی، ضرورت ایجاد آن‌ها و همچنین موانع پیش رو به سراغ حجت الاسلام مهدی فاطمی پور، معاون فرهنگی و سیاسی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها رفته و این مسائل را در گفت وگویی با وی بررسی کرده‌ایم.
وضعیت خوابگاه‌های متأهلی در دانشگاه‌ها چگونه است؟
در مورد خوابگاه دانشجویی برای متأهلی باید عرض کنم وضعیت حوزه آموزش عالی در این بخش مناسب نیست، ما چه در دانشگاههای وزارت بهداشت و چه در وزارت علوم عمدتاً یا خوابگاه متأهلی نداریم یا بسیار محدود است و به نسبت دانشجویان متأهل مکفی نیست. یعنی ظرفیتی وجود ندارد که مشوق دانشجویان در آستانه ازدواج باشد تا احساس می‌کنند، اگر ازدواج کنند می‌توانند مدتی از خوابگاه متأهلی دانشگاه استفاده کنند و هزینه‌های آنان کاهش پیدا کند، فشاری روی زندگی آن‌ها نباشد و فرصتی باشد تا بتوانند مقداری زندگی خود را سروسامان بدهند تا بعد از دوره دانشجویی سر خانه و زندگی خودشان بروند.
آماری دارید که چند درصد دانشگاه‌ها چنین خوابگاهی دارند؟
الان آمار دقیق ندارم، ولی به نسبت نیاز ما شاید مثلاً ۵ تا ۱۰ درصد توسط خوابگاه متأهلی تأمین می‌شود و امکان تأمین ۹۰ درصد این نیاز توسط خوابگاه‌های متأهلی نیست و دانشگاه‌ها این فضا را ندارند.
اصلاً ازدواج دانشجویان چه ضرورتی دارد که برای آن لازم باشد چنین خوابگاه‌هایی نیز تهیه شود؟
باید توجه داشت که سن مناسب ازدواج سن خاصی است که شما در آن سن هم میل و انگیزه ازدواج دارید و هم سختگیری‌ها و مته به خشخاش گذاشتن‌هایی وقتی سن بالاتر می‌رود آرام آرام بیشتر می‌شود و ریسک پذیری کم می‌شود. با افزایش سن کم‌کم احساس عدم نیاز و استغنایی در افراد با سنین بالاتر به وجود می‌آید که آسیبی برای شکل‌گیری زندگی بهنگام و تشکیل خانواده است.
به هر میزان که ما بتوانیم شرایط را به گونه‌ای پیش ببریم که افراد در سن مناسب ازدواج کنند، طبیعتاً آسیب‌های حوزه‌های رفتاری و موضوعات این شکلی کمتر می‌شود، خانواده‌های گرم‌تر و مناسب تری تشکیل می‌شود و خانواده در حوزه فرزندآوری هم می‌تواند موفق‌تر باشد، چون وقتی خانواده دیرتر تشکیل می‌شود، طبیعتاً امکان اینکه تعداد فرزندان بیشتری در خانواده شکل بگیرد هم خود به خود از بین می‌رود، بنابراین بسیار مهم است که ازدواج در سن مناسبی باشد و این سن مناسب هم طبیعتاً پس از شکل‌گیری بلوغ جسمی و رفتاری افراد است که می‌تواند یکی از بهترین زمان‌های آن، دوره دانشجویی باشد.
اگر ازدواج در همین زمانی که افراد درگیر تحصیل و گرفتن مدرک و تخصص خود هستند، شکل بگیرد ازدواج آسان تری است، سطح توقعات می‌تواند پایین‌تر باشد، برخی از هزینه‌ها می‌تواند مدیریت شود و خانواده‌ها نیز با کمکی که می‌کنند با توجه به اینکه سطح توقع آن‌ها از بچه‌ها در این بازه زمانی کمتر است به شکل‌گیری ازدواج بهنگام کمک می‌کنند.
ازدواج‌های دانشجویی در این سنین چقدر موفق هستند؟
ما تمامی ازدواج‌هایی را که در دوره دانشجویی انجام می‌شود، رصد نکرده‌ایم، ولی در آن ازدواج‌هایی که بچه‌ها در برنامه‌های ما شرکت می‌کنند، در شرایطی که جمعیت قابل‌توجهی از مزدوجین دانشجو هم در این برنامه‌ها هستند، سعی کرده ایم به واسطه ارتباطات بعدی مورد توجه قرار دهیم. تلاش کرده‌ایم افرادی را که به بهانه ازدواج دانشجویی به ما وصل می‌شوند و ممکن است به بهانه جشن‌های ازدواج دانشجویی، سفر زیارتی یا به تعبیری سفر ماه عسلی باشد که بچه میهمان ما هستند یا آموزش‌هایی که به شکل حضوری، مجازی یا کارگاهی چه در دانشگاه یا در برنامه همسفر تا بهشت برای آن‌ها در نظر می‌گیریم، ارتباط خود را با مزدوجین برقرار کنیم و وقتی در همه این برنامه‌ها بچه‌ها را رصد کردیم، عدد و رقم پایداری زندگی آن‌ها عدد و رقم امیدوار‌کننده‌ای است، یعنی به نسبت شکل‌های دیگر ازدواج ما پایداری زندگی حدود ۱۰ سال را در بین این زوجین پایش کردیم که بیش از ۹۵ درصد پایداری زندگی این بچه‌ها در ۱۰ سال گذشته است. نکته‌ای هم که وجود دارد، این است که خیلی از اختلافات و جدایی‌ها اتفاقاً در همین پنج سال اول زندگی اتفاق می‌افتد و عدد‌ها در این پنج سال اول نگران‌کننده است.
به هر جهت ما تجربه مثبت و خوبی داریم و وقتی از جانب مخاطب هم بررسی کردیم، تقریباً از بین ۳۰ برنامه مختلفی که نهاد دنبال و ارائه خدمت می‌کند، همین برنامه ازدواج دانشجویی تقریباً جزو بالاترین سطح رضایتمندی برای مخاطب است.
برنامه‌های خاص نهاد برای ازدواج دانشجویی چیست؟
ما عمدتاً بنای خود را بر فرهنگ‌سازی و گفتمان‌سازی ازدواج دانشجویی، ازدواج آسان و ازدواج بهنگام گذاشته‌ایم. اینکه این مطلب را هم تبدیل به یک حالت مطالبه کنیم و هم بین قشر دانشجو پذیرش آن شکل بگیرد، یعنی افراد بپذیرند این مدلی هم می‌توان ازدواج کرد و اتفاقاً از مزایای آن بهره‌مند شد.
طبیعتاً بخشی از برنامه‌های ما نیز در حوزه گفتمان‌سازی است. ما چندین جشن در سال در سطح دانشگاههای کشور داریم، زوجین را جمع می‌کنیم و برنامه‌هایی می‌گذاریم که هم نشاط‌آفرین است و هم برای بچه در ابتدای زندگی خاطره‌انگیز است، بقیه افراد دانشگاه نیز وقتی در آن فضا قرار می‌گیرند، اصطلاحاً این جو و فضا روی آن‌ها اثر می‌گذارد و انگیزه پیدا می‌کنند و اصطلاحاً ازدواجی می‌شوند.
به غیر از حوزه گفتمان‌سازی، بخشی دیگر از برنامه‌های ما موضوع آموزشی و مهارتی در این حوزه است و برای بچه‌هایی که می‌خواهند ازدواج کنند یا بچه‌هایی که حین عقد هستند، بچه‌هایی که عقد کرده‌اند و پس از عقد هستند، همچنین در حوزه فرزندآوری، انواع و اقسام کارگاه ها، رویدادها، کلاس‌ها و برنامه‌هایی که به شکل متعدد و متنوع است، برگزار می‌کنیم و رویکرد آن نیز این است که ما اصلاً در حوزه ازدواج نیاز به آگاهی و مهارت داریم، خیلی از مواقع یک آگاهی کوچک از اختلاف، طلاق و برخی از آسیب‌هایی را که بعداً می‌تواند دامان خانواده بگیرد، جلوگیری می‌کند. در این حوزه نیز برنامه‌های متعدد و متنوعی داریم و حتی سعی می‌کنیم، جنگ ها، جشن‌ها و رویداد‌های این شکلی هم حتماً یک بن‌مایه آموزشی اینگونه درون آن داشته باشد.
یک برنامه ویژه و بزرگ سالانه هم داریم که برنامه همسفر تا بهشت است، مثلاً سال گذشته حدود ۱۰ هزار زوج در این برنامه شرکت کردند. یعنی ۲۰ هزار نفر از سطح کشور ثبت نام می‌کنند، در کاروان‌هایی ساماندهی می‌شوند و در قالب سفر به مشهد الرضا سه روز میهمان امام‌رضا در مشهد هستند که این برنامه هم به نوعی سفر ماه عسلی برای بچه‌هایی است که در جشن‌های ازدواج دانشگاه‌ها شرکت کرده‌اند. اساس این برنامه طبیعتاً زیارت امام‌رضا (ع) و حول‌محور شخصیت ایشان است، ولی همانجا هم برنامه به لحاظ مدل طراحی یک برنامه آموزشی است و از سخنرانی که در حرم است تا عهدنامه‌ای که با هم می‌بینند تا کلاس‌ها و کارگاه ها، جنگ، تئاتر و برنامه عروسک‌گردانی، تمام برنامه‌هایی که رقم می‌خورد، برای این است که یک فضای با نشاط، خوب و به یادماندنی برای زیارت داشته باشند و هم حداقل شش تا هفت ساعت آموزش را نیز ضمن این برنامه به شکل‌های مختلف بچه‌ها ببینند و بعد که به زندگی و شهر‌های خود باز می‌گردند، بتوانند از ظرفیت این آموزش‌ها استفاده کنند.
مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص بحث ازدواج‌های دانشجویی به کجا رسید؟
در سال گذشته ستاد ملی ازدواج دانشگاهیان طبق سندی در شورای اسلامی شدن دانشگاه‌ها که یکی از شورا‌های اقماری شورای عالی انقلاب فرهنگی است، شکل گرفت و ریاست جمهور هم سند را ابلاغ کردند و اولین جلسه این ستاد ملی نیز پارسال با حضور ۲۵ یا ۲۶ دستگاه عضو شکل گرفت و در حال رایزنی با ستاد هستیم که هر کدام از دستگاه‌ها چه خدماتی می‌توانند برای حوزه ازدواج بدهند. این خدمات ممکن است مدل تسهیل گری، مدل آموزشی یا فرهنگ‌سازی باشد که هر کدام از دستگاه‌ها می‌توانند به صورت ویژه در مورد ازدواج دانشجویی نقش ایفا کنند. محور بحث را هم این گذاشته‌ایم که اگر ازدواج در دوره دانشجویی شکل بگیرد، عموماً بهنگام‌تر و آسان‌تر است و اگر قرار است ازدواج آگاهانه، بهنگام و آسان باشد، حداقل ما با ترکیب ازدواج دانشجویی با آموزش می‌توانیم به سمت تحقق این سه مؤلفه اصلی حرکت کنیم.
تقریباً با تک تک دستگاه‌ها جلساتی داشتیم، جلسات کارشناسی، رفت و آمد‌هایی شده، خدماتی که می‌توانند بدهند اجمالاً لیست شده و داریم به سمتی می‌رویم که از ظرفیت این ستاد استفاده کنیم و خدماتی هم در اختیار مخاطب خود قرار بدهیم. برنامه‌هایی مانند د‌ردانه که با مشارکت ستاد اجرایی فرمان امام و به شکل ویژه بنیاد ۱۵ خرداد شکل گرفت برای حمایت از زوجینی است که فرزنددار شده‌اند و در راستای خدماتی است که این ستاد دارد ارائه می‌کند، جشن ملی هم در حوزه ازدواج داریم که احتمالاً چهارشنبه همین هفته اتفاق می‌افتد و در راستای همین فعالیت‌های مشترک در حوزه ازدواج است، موضوعات متنوع دیگری نیز در ستاد در حال پیگیری است.
حتی قبل از تشکیل ستاد، وعده‌های زیادی در مورد خوابگاه‌های متأهلی داده شده بود، تا حالا چقدر این وعده‌ها اجرایی شده و چقدر خلف وعده اتفاق افتاده‌است؟
واقعیت این است که نه، اتفاق جدی نیفتاده‌است، دستگاه‌ها بعضاً پیگیری‌هایی کردند، جلساتی گذاشتند، طراحی‌هایی داشته‌اند، اما به لحاظ عملیاتی در میدان اتفاق جدی نیفتاده‌است، ما تک و توک مورد‌های خوبی داریم. بعضی از دانشگاه‌ها وارد شدند، خیرین را پای کار آوردند، بلوک‌هایی را شروع کردند، اما اینکه یک اتفاق کلانی در سطح کشور افتاده‌باشد و عدد خوابگاه متأهلی جابه‌جا شده باشد، مثلاً یک ضریبی خورده‌باشد و دو یا سه برابر شده‌باشد، این اتفاق نیفتاده‌است. توافقی با مرحوم رستم قاسمی در وزارت مسکن، راه و شهرسازی داشتیم برای اینکه فعالیت خوبی آنجا اتفاق بیفتد، ولی در دوره‌ای که ایشان حضور داشتند، خیلی عملیاتی نشد. الان در حالی پیگیری هستیم. یک موافقت‌هایی بین دانشگاه‌ها مانند دانشگاه تهران با شهرداری ایجاد شود، جلساتی رد و بدل شده و پیگیری‌هایی دارد صورت می‌گیرد.
وزارت بهداشت نیز ابلاغ‌هایی به دانشگاه‌ها داشته، سندی تهیه‌شده برای اینکه مطابق آن چطور جلو روند و چطور این ظرفیت را افزایش دهند و اختیاراتی به دانشگاه‌ها داده شده‌است، ولی علت اینکه شاید این مکاتبه و نامه نگاری توسط دفاتر بسیج دانشجویی خطاب به ریاست محترم جمهور اتفاق افتاده این است که کف میدان و به شکل عملیاتی و عینی چیزی محقق نشده‌است و نیاز به توجه جدی‌تر به این حوزه است، این نامه درباره اهمیت و آثاری است که خوابگاه‌های متأهلی می‌تواند داشته باشند، نیاز دارد دانشگاه‌ها از برخی امتیازات یا ملاحظات خود عبور کنند و زمین‌هایی را که دولت می‌تواند در اختیار این قصه برای ساخت خوابگاه متأهلی قرار دهد، واقعاً به میدان بیاورد، البته خیرین و دستگاه‌های دیگر که بودجه و اعتبار دارند هم باید به کمک بیایند تا در این حوزه یک اتفاقی بیفتد.
ما پیگیری‌های خودمان را داریم و جلساتی را با دستگاه‌هایی که می‌توانند منابعی در این موضوع بگذارند، داشته ایم. امیدواریم که این رفت و آمد‌ها و نشست و برخاست‌ها به نتیجه‌ای برسد. ما طبیعتاً مطالبه، پیگیری، رایزنی، تسهیلگری و برقراری ارتباط در این حوزه را انجام می‌دهیم، ولی نه خود مجموعه نهاد و نه طبیعتاً خود دانشگاه‌ها زمینی در اختیار ندارند که برای این قضیه بگذارند و اعتباراتی نیز برای حوزه ساخت این خوابگاه‌ها نداریم و این اتفاق توسط خود دانشگاه ها، خیرین و دستگاه‌هایی که این امکان را دارند باید اتفاق بیفتد، ولی پیگیری قانونی این امر مهمی که طبیعتاً می‌تواند در عدد ازدواج در دوران تحصیل تأثیرگذار باشد، جزو وظایف خودمان قرار دادیم و داریم تلاش می‌کنیم از ظرفیت همه دستگاه‌ها استفاده کنیم تا حدی که می‌شود این ظرفیت را به منصه ظهور برسانیم و محقق کنیم.
خوابگاه متأهلی ابداعی کشور ماست یا در دیگر کشور‌ها نیز نمونه چنین چیزی وجود دارد؟
در دانشگاههای دیگر دنیا بعضاً پانسیون‌ها یا فضا‌هایی دارند که هم در اختیار دانشجویان مجرد خود قرار می‌دهند و هم بعضاً در اختیار خانواده‌های آن‌ها قرار می‌دهند و پانسیون‌های خانوادگی و امکانات اینگونه نیز وجود دارد.
در دانشگاههای ما مقاومتی در خصوص خوابگاه‌های متأهلی وجود دارد که مثلاً رئیس دانشگاه یا فلان معاون یا کارمند بگوید ما اصلاً چرا باید چنین خوابگاه‌هایی را در دانشگاه‌ها ایجاد کنیم؟
الان، چون گفتمان‌سازی و مطالبه‌سازی شده، بعضاً در قانون آمده و وزارتخانه‌ها اجمالاً پیگیر هستند. مخالفت آنطوری نداریم که احساس شود یک دانشگاهی مخالف یا کارشکنی در این حوزه می‌کند، شاید جدی‌ترین مسئله‌ای که امروز وجود دارد و در برخی از دانشگاه‌ها اتفاق خاصی نمی‌افتد، این است که دانشگاه می‌گوید بودجه و اعتبار خاصی که برای این کار به من ندادید، بعد شما می‌گویید در همان سقف بودجه و اعتبارات خودت این کار انجام بده. سقف بودجه و اعتبارات من نیز طبیعتاً همان بودجه و اعتباراتی است که سال‌های قبل کار‌های روتین و عادی خودم را با آن انجام می‌دادم و چیز مازادی وجود ندارد که با آن بیایم یک تکلیف جدیدی را انجام دهم.
جدی‌ترین مشکل الان این است ما از سمت دولت تخصیص آنچنانی و مشخصی برای ساخت خوابگاه متأهلی نداریم یا ردیف بودجه مشخصی که به دانشگاه‌ها ابلاغ شود و بگویند هر کدام از دانشگاه‌ها این عدد را گذاشتیم که بروند خوابگاه متأهلی بسازند، البته به دانشگاه‌ها گفته شده که این اولویت وجود دارد و کار خوبی است اگر انجام دهید و از عدد‌های خودتان بگذارید این مقدار هم ما به شما وام می‌دهیم یا این شرایط را برای شما فراهم می‌کنیم، ولی عموماً شرایط دانشگاه‌ها به گونه‌ای نیست که عدد و رقم مازادی داشته‌باشند و بتوانند این کار‌ها را بکنند، الان هم آنجا‌هایی موفق هستند که توانستند خیرین یا مسئولان استانی را پای کار بیاورند یا ساختمان‌های مازادی را که داشتند، تغییر کاربری دهند یا پروژه‌های نیمه‌کاره‌ای داشتند که توانسته‌اند آن پروژه‌ها را با یک منابع حداقلی تکمیل کنند؛ یعنی آنجا‌هایی که رؤسای دانشگاه خودشان یک دغدغه جدی فردی داشتند، کنار این ابلاغیه‌ها و دستورالعمل‌ها قرار گرفته و اتفاقی افتاده منتها اینکه در سطح ملی اتفاق سازمان‌یافته‌ای در حوزه بودجه و منابع در اختیار دانشگاه‌ها قرار بگیرد تا این عدد چندهزار خوابگاه متأهلی محدود تکانی به‌خود متأسفانه هنوز اتفاق نیفتاده‌است.
در مجموع خواهش من این است، کسانی که ممکن است توانایی برای کمک به این موضوع داشته باشند، حالا چه خیرین و چه دستگاه‌هایی که هستند و مثلاً ساختمان مازاد دارند یا بودجه و اعتباراتی که می‌توانند از هر طریقی حالا یا از طریق اعتبار و وام در اختیار دانشگاه‌ها یا به شکل پروژه‌های مشارکتی کنند، مثلاً کار‌هایی را با دستگاه‌ها انجام دهند، وارد شوند، چون پرداختن به این موضوع و تسهیلگری ایجاد خوابگاه متأهلی به عنوان یک مسکن و محیطی که می‌تواند یک خانواده را تشکیل دهد، بسیار می‌تواند هم در موضوع ازدواج و تشکیل خانواده و هم در موضوع جمعیت و فرزندآوری کمک‌کننده باشد، به جهت اینکه اگر ازدواج بهنگام شکل گیرد، بحث‌های بعدی آن هم خود‌به‌خود محقق می‌شود و خواهش من این است که هر کدام از عزیزانی که در این حوزه می‌توانند کمک کنند، از این کار دریغ نکنند.
منبع: روزنامه جوان
